Wygrana sprawa o zwrot UNWW - czy bank może żądać dodatkowego zabezpieczenia albo wypowiedzieć umowę?

Kiedy bank może żądać dodatkowego zabezpieczenia kredytu? Jakie są skutki odmowy jego ustanowienia? Czy po ustaleniu przez sąd braku związania klienta postanowieniem dotyczącym ubezpieczenia NWW bank przedłuży ochronę ubezpieczeniową dla jego umowy oraz co o niskim wkładzie mówi Rzecznik Finansowy oraz jakie rozwiązania proponował Związek Banków Polskich. O tym wszystkim w dzisiejszym artykule.

Wnosząc powództwo do sądu, możemy żądać albo

• zwrotu pobranych składek UNWW, albo
• zwrotu pobranych składek i ustalenia, że postanowienie umowy nakładające na kredytobiorcę obowiązek zwrotu kosztów ubezpieczenia jest niedozwolonym postanowieniem umownym w rozumieniu art. 385(1) kc i nie wiąże kredytobiorców.

Druga sytuacja dotyczyć będzie tylko kredytobiorców, których zapis umowy kredytowej obliguje do kontynuacji ubezpieczenia i tym samym pokrywania jego kosztów na kolejne okresy, aż do czasu osiągnięcia określonego poziomu salda zadłużenia wskazanego w umowie.

W przypadku klientów, którym

• skończył się określony w umowie kredytowej okres ubezpieczenia lub
• dla których ochrona ubezpieczeniowa już nie obowiązuje ze względu na osiągnięcie wskazanego w umowie salda zadłużenia

i którzy nie opłacają już składek UNWW i tym samym występują do sądu tylko z żądaniem zwrotu pobranych składek BRAK JEST PODSTAW DO ŻĄDANIA PRZEZ BANK DODATKOWEGO ZABEZPIECZENIA - alternatywnie do ubezpieczenia NWW, bowiem ubezpieczenie NWW, zgodnie z warunkami umowy już nie obowiązuje. Jednocześnie w katalogu okoliczności skutkujących wypowiedzeniem umowy, zawartych zarówno w umowie kredytowej jak i art. 75 prawa bankowego nie znajduje się wystąpienie przez kredytobiorcę z żądaniem zwrotu nienależnego świadczenia z zawartej i obsługiwanej umowy kredytowej.

Celem wniesienia do sądu pozwu o ustalenie bezskuteczności postanowienia dotyczącego UNWW jest pozbawienie banku uprawnienia do obciążania kredytobiorcy kolejnymi składkami. Uprawnienie to wynika wprost z treści postanowienia, które w sądowym postępowaniu chcemy uznać za niedozwolone postanowienie umowne i tym samym niewiążące dla klienta.

Ustalenie, że postanowienie nie wiąże klienta, będzie miało skutek taki, że bank nie będzie miał podstawy umownej do obciążania klienta kosztami zawartej przez siebie umowy ubezpieczenia majątkowego. Wystąpienie z powództwem do sądu w okresie obowiązywania ubezpieczenia (czyli np. 36 miesięcy od daty płatności składki) nie spowoduje wygaśnięcia umowy ubezpieczenia. Generalna umowa ubezpieczenia niskiego wkładu własnego i ochrona ubezpieczeniowa na opłacony 36 miesięczny okres będzie nadal obowiązywała. Bank mógłby co najwyżej nie przedłużyć na kolejny okres ochrony ubezpieczeniowej dla konkretnej umowy klienta.

Jeżeli bank, pomimo pozbawienia go możliwości żądania od klienta refinansowania kosztów UNWW, zgłosi umowę kredytową do ubezpieczenia na kolejny okres, NIE BĘDZIE MÓGŁ ŻĄDAĆ od klienta dodatkowego zabezpieczenia - zamiast UNWW, bowiem zabezpieczenie w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu po zgłoszeniu umowy kredytowej na kolejny okres ochrony ubezpieczeniowej będzie obowiązywało, z tą różnicą że po ustaleniu bezskuteczności postanowienia UNWW przez sąd, opłacać je będzie bank.

W tej sytuacji nie będzie podstawy do żądania przez bank dodatkowego zabezpieczenia ani tym bardziej do wypowiedzenia umowy kredytowej.

Z obowiązujących przepisów nie wynika jednoznacznie obowiązek ubezpieczania niskiego wkładu własnego przez banki, poza zaleceniem wynikającym z Rekomendacji S z czerwca 2013 roku, dotyczącym ubezpieczenia części kredytu w przypadku nowo udzielanych kredytów - czyli tych udzielonych po czerwcu 2013 roku.

Bank może, ale nie musi ubezpieczać 'niski wkład' w przypadku kredytów udzielonych przed 2013 rokiem, dla których LTV (stosunek wartości kredytu do wartości nieruchomości) przekracza określony poziom, z reguły 80%. Jednak nieubezpieczenie części kredytu, określanej jako niski wkład własny, oznacza dla banku znacznie wyższe ryzyko w przypadku dokonania wypowiedzenia umowy kredytowej i rozpoczęcia procedury egzekucyjnej.

W przypadku ubezpieczenia części kredytu w towarzystwie ubezpieczeniowym, zajście zdarzenia ubezpieczeniowego jakim jest z reguły wypowiedzenie umowy kredytowej, skutkuje szybką i sprawną wypłatą odszkodowania. Zdarza się, że zgodnie z umową ubezpieczenia, suma ubezpieczenia a co za tym idzie wysokość odszkodowania wypłacanego do banku, stanowi nawet 50% wartości kredytu. To sprawia, że bank znacznie szybciej odzyskuje część środków niż gdyby prowadził żmudne i długotrwałe postępowanie egzekucyjne.

Mając na uwadze, że w przypadku kredytów indeksowanych lub waloryzowanych kursem waluty obcej udzielonych np. w okresie 2006-2008, na kwotę powyżej 80% wartości nieruchomości, saldo kredytu wyrażone w walucie obcej jest dzisiaj wyższe niż kwota udzielonego kredytu w złotych, bankom opłaca się ubezpieczać 'zwaloryzowaną/zindeksowaną" kwotę niskiego wkładu własnego, bowiem w razie wypowiedzenia umowy kredytowej towarzystwo ubezpieczeniowe zwraca im równowartość po aktualnym kursie, ubezpieczonego, jednakże arbitralnie ustalonego w walucie obcej przez bank, tzw. niskiego wkładu własnego, który z początkowo określonym - na etapie wnioskowania o kredyt, wkładem własnym ma niewiele wspólnego.

Trzeba też pamiętać, że w przypadku licytacji nieruchomości, cena wywołania wynosi 75% wartości oszacowania, zatem odzyskanie kwoty stanowiącej równowartość ceny rynkowej nieruchomości też nie jest oczywiste.

Wypowiedzenie umowy kredytowej

Wypowiedzenie umowy regulują zapisy umowy kredytowej i ustawy prawo bankowe.

Zgodnie z art. 75 prawa bankowego bank może wypowiedzieć umowę kredytową, w przypadku:

• niedotrzymania warunków udzielonego kredytu lub
• utraty zdolności kredytowej

Niedotrzymaniem warunków umowy może być:

• brak spłaty raty kredytowej w terminie,
• brak spłaty w terminie należnych bankowi prowizji, opłat i innych należności,
• wypowiedzenie umowy rachunku bankowego przeznaczonego do spłaty,
• przeznaczenie środków z kredytu na cel inny niż wskazany w umowie.

Inne okoliczności mogące skutkować wypowiedzeniem umowy kredytowej przez bank:

• wszczęcie egzekucji z nieruchomości przez innego wierzyciela,
• zajęcia komornicze rachunku,
• przedstawienie fałszywych dokumentów w celu uzyskania kredytu.

W jednym z regulaminów bankowych znajdujemy zapis, mówiący o uprawnieniu do wypowiedzenia umowy kredytowej w przypadku stwierdzenia przez bank 'nieważności lub prawnej bezskuteczności" ustanowionych prawnych zabezpieczeń spłaty kredytu.

Odnosząc to do uznania przez sąd klauzuli dotyczącej ubezpieczenia NWW, za bezskuteczną, należy pamiętać, że abuzywność dotyczy tylko i wyłącznie postanowienia przenoszącego na kredytobiorcę obowiązek ponoszenia kosztu ubezpieczenia. Samo ubezpieczenie niskiego wkładu i generalna umowa ubezpieczenia zawarta przez bank i towarzystwo ubezpieczeniowe żyją odrębnym życiem od postanowienia, którym bank reguluje tylko zasady ponoszenia kosztów związanych z ubezpieczeniem, a nie samą ważność zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego. Kredytobiorca jako strona umowy kredytowej nie zawiera umowy ubezpieczenia, a jedynie ponosi jej koszt. Zatem co do zasady nie ma wpływu na ustanowienie zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia NWW. Może jedynie zadecydować o nie refinansowaniu bankowi kosztów ubezpieczenia.

Dodatkowe zabezpieczenie

Żądanie dodatkowego zabezpieczenia mogłoby być uznane za uzasadnione wtedy gdyby bank faktycznie nie przedłużył ochrony ubezpieczeniowej na kolejny okres. Uznając, że nie posiada zabezpieczenia na zadłużenie wynikające z umowy kredytowej mógłby wezwać klienta do ustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w postaci np. hipoteki na drugiej nieruchomości, kaucji lub blokady środków pieniężnych na rachunku albo zaproponować częściową spłatę kredytu.

Wysokość dodatkowego zabezpieczenia

Jednak żądanie dodatkowego zabezpieczenia w związku z brakiem zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia niskiego wkładu własnego musiałoby pozostać w ścisłym związku z wartością zabezpieczenia, którego został pozbawiony bank. Przy czym należy pamiętać, że wysokość kwoty niskiego wkładu własnego na potrzeby kolejnych okresów ubezpieczeniowych bank ustalał arbitralnie, uzależniając go od wysokości aktualnego salda zadłużenia przeliczonego z zastosowaniem własnego kursu sprzedaży, przy pomocy którego nie tylko poddawał waloryzacji kwotę niskiego wkładu, ale także powiększał go o marżę wynikającą z zastosowania do przeliczenia kursu uwzględniającego wynagrodzenie (spread) za transakcję walutową do której w tym przypadku nie dochodziło.

Rzecznik Finansowy o kwocie niskiego wkładu własnego

W ocenie Rzecznika Finansowego kwota niskiego wkładu własnego powinna być ustalana jako brakujący wkład własny ustalony na dzień zawarcia umowy kredytu i obliczony jako różnica pomiędzy kwotą kredytu faktycznie udostępnioną kredytobiorcy a wartością nieruchomości na dzień zawarcia umowy. W przypadku kolejnych okresów rozliczeniowych powinien być obliczony jako różnica pomiędzy kwotą brakującego wkładu własnego ustalonego na dzień zawarcia umowy a dokonanymi przez klienta wpłatami.

"W zasadzie takie rozumienie wkładu własnego - jako konkretnej kwoty, której nie opłacono przy zawarciu umowy - jest w ocenie Rzecznika Finansowego słusznym i sprawiedliwym ujęciem tego zagadnienia."

W większości znanych nam umów brak jest postanowień umownych dających bankowi uprawnienie do waloryzowania kwoty niskiego wkładu własnego. Oznacza to, że poddanie kwoty niskiego wkładu własnego waloryzacji jest konsekwencją swobodnej i dowolnej interpretacji przez bank zapisów umowy kredytowej.

Niezależnie od powyższej wątpliwości jak ustalić wysokość ewentualnego brakującego zabezpieczenia kredytu należy pamiętać, że aby bank mógł zastosować wobec klienta określone reperkusje związane z nieustanowieniem dodatkowego zabezpieczenia, musiałoby to wynikać wprost z postanowień umowy bądź przepisów prawa.

Taką konsekwencją niewystarczających zabezpieczeń może być podniesienie marży, o ile wynika z treści umowy.

Wypowiedzenie umowy kredytowej w sytuacji nieustanowienia dodatkowego zabezpieczenia należałoby uznać jako nadużycie prawa. Jeżeli bowiem przyjąć, że postanowienie dotyczące UNWW reguluje kwestię refinansowania bankowi kosztów ubezpieczenia, nie zaś obliguje - tak jak w przypadku np. ubezpieczenia nieruchomości od ognia i innych zdarzeń losowych, do zawarcia przez klienta na swoją rzecz umowy ubezpieczenia NWW i kontynuowania jej przez cały okres kredytu, to uznanie przez sąd, że postanowienie dot. UNWW nie wiąże klienta skutkuje tylko i wyłącznie tym, że bank traci uprawnienie do obciążania klienta kosztami ubezpieczenia. Klient tym samym nie sprzeciwia się postanowieniom umowy dotyczącym ustanowienia zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia NWW, bowiem umowa obliguje go li tylko do opłacania za bank jego kosztów, zaś ustanowienie zabezpieczenia w postaci ubezpieczenia NWW dokonywane było przez bank.

Dodatkowo należy przypomnieć stanowisko Związku Banków Polskich ze stycznia i marca 2015 roku (tutaj), zgodnie z którym skutkiem gwałtownego wzrostu kursu franka szwajcarskiego, było zaproponowanie przez ZBP pakietu rozwiązań dla kredytobiorców 'walutowych', w tym między innymi odstąpienie od żądań dodatkowego zabezpieczenia oraz ubezpieczenia kredytu.

Ze względu na indywidualne brzmienie zapisów umowy i regulaminu kredytowego, determinowane min przez datę zawarcia umowy uprawnienie banku do żądania dodatkowego zabezpieczenia lub wypowiedzenia umowy będą się różniły.

Jednak niezależnie od powyższego skutki w postaci wypowiedzenia umowy jako efekt nieustanowienia dodatkowego zabezpieczenia w zamian za ubezpieczenie NWW, którego bank nie zdecydował się samodzielnie opłacać, należy uznać za mało prawdopodobne.

Chcesz odzyskać składki z tytułu UBEZPIECZENIA NISKIEGO WKŁADU WŁASNEGO? Napisz do nas >>>

Skontaktuj się z nami za pomocą formularza kontaktowego >> lub zadzwoń do nas 22 241 45 91